21e eeuwse vaardigheden

"Kan het samenwerken het probleemoplossend denken stimuleren of stoot het elkaar af?"

Dat is de hoofdvraag waaraan is gewerkt in de expertgroep van 21e eeuwse vaardigheden.

Om deze vraag zo goed mogelijk te beantwoorden, is de hoofdvraag verdeeld in meerdere deelvragen. Deze staan hieronder beschreven.

• Wat is probleemoplossend denken?
• Wat is samenwerken?
• Kunnen leerlingen al samenwerken?
• Wat is effectiever: met z’n tweeën samen werken of in een groepje?
• Wat heb je nodig voor een goede samenwerking?
• Hoe stel je de groepjes samen?
• Waar voldoet een goed probleem aan om probleemoplossend te denken?
• Op welke vaardigheden van een kind wordt er een beroep gedaan tijdens het probleemoplossend denken?
• Heeft de leeftijd van de leerlingen een duidelijk effect op het samenwerken?

Wat is probleemoplossend denken? 

 

Probleemoplossend denken en handelen is het vermogen om een probleem te (h)erkennen en tot een plan te komen om het probleem op te lossen  (SLO, 2019).

 

Hiermee zeggen ze dat het probleemoplossend denken vooral om twee dingen gaat.

• Het probleem herkennen;
• Het opstellen van een plan om het probleem op te lossen.

 

De nadruk wordt vooral gelegd op de weg naar de oplossing en niet op de oplossing zelf. Je moet in staat zijn om verschillende strategieën te  gebruiken om tot een oplossing te komen.

Ook moet je problemen kunnen analyseren, signaleren en definiëren, en als laatst moet je  nog modellen en patronen kunnen creëren en beargumenteerde beslissingen kunnen nemen. Wanneer je over al deze vaardigheden beschikt, kun je van jezelf zeggen dat je probleemoplossend kunt denken.

Wat is samenwerken? 

Bij samenwerken gaat het om gezamenlijk een doel te behalen waarbij je elkaar voorthelpt. Samenwerken ligt erg dicht bij communiceren. Bij communiceren ligt de focus op het effectief kunnen communiceren en luisteren, terwijl bij samenwerking de focus ligt op het omgaan met sociale/culturele verschillen, managen, begeleiden en elkaar voorthelpen. Vaardigheden die hierbij naar voren komen zijn professioneel met elkaar omgaan, respect tonen voor elkaar, open staan voor elkaars ideeën.

Samenwerken is niet iets waar je mee geboren wordt, samenwerken moet je leren. Dat doe je door het veel te doen. Het is belangrijk dat kinderen hier gemotiveerd voor zijn. Op deze manier gaan de leerlingen meer plezier krijgen in het samenwerken en gaan ze uiteindelijk inzien dat je samen meer bereikt dan alleen.

Bij het samenwerken leren leerlingen dus eigenlijk samen. Dit wordt meestal gedaan in heterogeen samengestelde groepen. Dit zijn groepjes met sterke en zwakke leerlingen. Kinderen kunnen namelijk ook van elkaar leren, niet alleen maar van de leerkracht.

 

Onderzoek

Om op verschillende antwoorden van deelvragen te komen, moest er op de stagescholen onderzoeken worden gehouden. Wij hebben voor ons onderzoek  geëxperimenteerd met groepssamenstellingen en vooral veel geobserveerd. 

Ons onderzoek bestond uit een opdracht. De opdracht gaat over een kip die op een stok zit en eieren legt. De afstand van de kip naar de grond is alleen te groot voor de eieren om heel op de grond te vallen (probleem). Nu is het de taak aan de leerlingen om een oplossing te bedenken die ervoor zorgt dat de eieren toch nog heel op de grond kunnen landen. 

 

 

Om een zo goed en betrouwbaar mogelijk onderzoek uit te voeren, heb je bepaalde criteria nodig waar iedereen naar moet kijken. Alleen op die manier kun je daarna  de uitkomsten met elkaar vergelijken en een conclusie trekken. We hebben verschillende bouwen gebruikt op school. 

We hebben dan ook voor elk onderzoek een groepje van leerlingen aan het probleem laten werken en een leerling individueel.  Dit werd geobserveerd en de bevindingen werden in het onderzoeksformulier (wat hieronder afgebeeld is) opgeschreven. 

Onderzoeksresultaten

De onderzoeksresultaten bestaan uit de getekende oplossingen van de leerlingen en het ingevulde onderzoeksformulier. 

 

Interview met een  expert

Voor elk groepje geldt dat er met een expert gepraat moest worden over je hoofdvraag. Aangezien het bij 21e eeuwse vaardigheden vooral over samenwerken ging, hebben we een leerkracht opgezocht binnen Saxion die daar mee bezig is. We hebben het gesprek gefilmd, alleen is het bestand te groot om hier op te zetten. Hieronder een kleine samenvatting van het interview met Frank. 

 

Wat versta je onder samenwerking?

Je wil graag dat mensen iets opleveren wat meer is dan wat ze alleen kunnen voortbrengen.

Met samenwerking bereik een hogere en een betere opbrengst. Je moet dan wel een aantal vaardigheden en attitudes hebben om goed samen te kunnen werken.

Binnen samenwerking heb je of een goede leider of een goede coach nodig.

Handig om te werken met rollenkaartjes, zodat iedere leerling een rol heeft.

 

Wat zijn nadelen van samenwerking?

Als er niet voldaan wordt aan bepaalde voorwaarden, zou het kunnen zijn dat leerlingen binnen hun groep nog meer groepjes maken of apart aan het werk gaan.

 

In hoeverre kan samenwerking het probleemoplossend denken stimuleren?

Ik denk dat samenwerking hier veel aan kan bijdragen, omdat kinderen elkaar op ideeën kunnen brengen en doordat ze gaan vragen, kunnen ze op ideeën komen die ze zelf anders niet hadden verzonnen.

 

Zitten er risico’s aan samenwerking?

Groepsconformisme: als er iemand is met meer autoriteit in de groep, nemen zij een bepaalde mening in die conservatiever is. Andere leerlingen nemen dan deze mening over.

Je krijgt dan steeds dezelfde oplossingen.

 

Wat je kan doen, is groepjes bij elkaar te laten kijken. Zo heb je dus een samenwerking waarbij je ook andere ideeën kan leren en gebruiken.

Conclusie 

Na alles te hebben bekeken en vergeleken, zijn we als expertgroep op de volgende conclusies gekomen: 

 

Conclusie sociogram

Het sociogram hebben wij afgenomen in onze eigen stageklas. We hebben ons gericht op de matrix werk gerelateerd. Hieruit hebben wij kunnen opmaken welke leerlingen positief worden beoordeeld om mee samen te werken en welke negatief. Hieruit blijkt dat een aantal leerlingen vaak positief wordt gekozen, maar ook een aantal leerlingen niet.

Met behulp van andere resultaten binnen het sociogram zien wij welke leerlingen elkaar positief kiezen. Een aantal van deze leerlingen hebben wij daarom gekozen om mee te werken aan het volgende onderzoek.

Conclusie eierbaan

Het onderzoek met de eierbaan zijn door onze experts in 5 verschillende stageklassen en stagescholen uitgevoerd. Hierbij is door een aantal leerlingen individueel gewerkt, in tweetallen of in groepjes. Intussen hebben wij dit geobserveerd naar aanleiding van ons onderzoek formulier.  De resultaten van het onderzoek hebben wij met elkaar vergeleken.

 

Wat in het algemeen naar voren kwam is dat de leerlingen die individueel werken langer bezig zijn met de opdracht, dit geconcentreerd doen en doelgericht bezig zijn. Wel hebben zij veel sturing van de leerkracht nodig en kijken zij rond bij de anderen wat zij aan het doen zijn.

Wat opviel bij het werken in tweetallen is dat de leerlingen wat minder concentratie hebben in vergelijking met het individu, ze zijn wel doelgericht bezig en hebben weinig sturing van de leerkracht nodig.

Bij de groepjes van 3 á 4 leerlingen merkte je dat ze wat korter bezig zijn met de opdracht, wel doelgericht werken en weinig sturing nodig hebben. De leerlingen waren enthousiast over zowel het proces als het eindproduct.

De eindproducten van de leerlingen die in een groepje werkten waren creatiever dan die van de leerlingen die individueel of in tweetallen werkten.

In de midden- en bovenbouw viel op dat het samenwerken op deze manier erg effectief was.

 

Kan het samenwerken het probleemoplossend denken stimuleren of stoot het elkaar af?

Naar aanleiding van onze onderzoeken en de mening van een specialist zijn wij tot de conclusie gekomen dat het samenwerken het probleemoplossend denken stimuleert.

Dit komt doordat je bij samenwerken de verschillende perspectieven van leerlingen hebt en leerlingen kunnen elkaar op ideeën brengen. Waardoor de resultaten vaak creatiever zijn dan wanneer zij alleen werken.

Wat hierbij van belang is, is de groepssamenstelling. Bij jonge kinderen werkt het samenwerken in kleine groepen beter en bij de midden en bovenbouw leerlingen werkt een groep van 3/4 leerlingen het beste.